Harmonika

Harmonika – jeden z elementów dzieła muzycznego. Harmonika określana jest przez użytą w utworze skalę dźwiękową, fakturę (np. monodia, homofonia, polifonia) oraz – jeśli faktura utworu pozwala na takie określenie – przez sposób łączenia wielodźwięków. W niektórych dziełach współczynnik harmoniczny jest dominujący (dzieła z okresu klasycyzmu oraz wczesnego romantyzmu, np. opera Wolny strzelec Carla Marii von Webera), w niektórych jest równouprawniony z innymi czynnikami, np. czynnikiem melodycznym (dzieła okresu późnego baroku, np. preludia i fugi ze zbioru Das Wohltemperierte Klavier Johanna Sebastiana Bacha), w niektórych dziełach albo nie jest on jeszcze rozwinięty (literatura renesansowa) albo też jest już w zaniku (literatura późnoromantyczna), w innych natomiast – nie odgrywa on istotnej roli, powstając na gruncie zetknięcia struktur linearnych (dzieła XX-wieczne, np. Ludus tonalis Paula Hindemitha).

Harmonika modalna - panowała mniej więcej od IX do XVI w. Opierała się ona na ośmiu skalach kościelnych, charakteryzowała się specyficznym łączeniem akordów i prowadzeniem głosów, stosowaniem charakterystycznych dla tej epoki technik kompozytorskich, np. organum, discantus, gymel, a także fauxbourdon (równoległe prowadzenie tercji i sekst).

Harmonika funkcyjna dur-moll - tym typem harmoniki charakteryzują się dzieła tworzone od XVI mniej więcej do końca XIX w. Opiera się ona na dwóch skalach: durowej i molowej; na I, IV i V stopniu tych skal budowane są trójdźwięki, odpowiednio: tonika, subdominanta i dominanta; trójdźwięki poboczne budowane są na pozostałych stopniach (II, III, VI, VII). Między akordami istnieją ściśle określone stosunki. Dysonanse są rozwiązywane na konsonanse, a głosy muszą być prowadzone według określonych reguł (nie stosuje się np. równoległych kwint i oktaw, zakazane jest ukośne brzmienie półtonu oraz następstwo niektórych akordów, np. subdominanty po dominancie).